مقدمه

آیا تا به حال پیش آمده در زندگی روزمره با فردی قهر کنید یا کسی از اطرافیانتان با قهر کردن، سکوتی سرد و کشنده را حاکم کند؟ قهر کردن یا “Silent Treatment” در روابط عاشقانه، خانوادگی و دوستانه، رفتاری است که اغلب نشان از درد پنهان، خشم فروخورده یا تلاش برای کنترل طرف مقابل دارد. این رفتار در نگاه اول به نظر می‌رسد پاسخی طبیعی به یک موقعیت ناخوشایند یا اختلاف‌نظر باشد، اما قهرهای طولانی‌مدت یا مکرر می‌تواند تبعات جدی عاطفی و روانی به بار آورد. در این مطلب می‌خواهیم از ابعاد مختلف قهر بگوییم، ریشه‌های احتمالی آن را بررسی کنیم و چند راهکار برای مدیریت بهتر این رفتار ارائه دهیم.

قهر چیست؟

در فرهنگ عمومی، قهر کردن یعنی امتناع از صحبت‌کردن یا هر ارتباط کلامی و رفتاری با کسی که از او رنجیده‌ایم؛ گاهی این رفتار نیت منفی دارد (تلافی، تحت فشار قرار دادن یا سوءاستفاده عاطفی) و گاهی برای دور شدن موقت از فضای تنش یا خشم ناگهانی است. این رفتار معمولاً با ایجاد سکوتی پرمعنا همراه می‌شود که طی آن، فردِ قهرکننده تلاش می‌کند احساسات منفی خود را به شکلی منفعلانه نشان دهد. اگرچه قهر کردن گاهی ناشی از عصبانیت زود گذر است، اما تداوم آن به شکل طولانی‌مدت، می‌تواند اعتماد و امنیت رابطه را به‌خطر اندازد.

چرا قهر می‌کنیم؟

1. ترس یا خشم فروخورده: برخی افراد توانایی کافی برای بیان احساس و هیجانات آن ندارند. در نتیجه، برای بروز خشم یا رنجش، راه سکوت را پیش می‌گیرند.

2. کنترل دیگران: در برخی روابط، قهر کردن به ابزاری برای اعمال نفوذ و کنترل عاطفی تبدیل می‌شود. فرد ممکن است انتظار داشته باشد با سکوت خود، طرف مقابل را به عذرخواهی یا پذیرش یک خواسته وادارد.

3. ترومای دوران کودکی: کسانی که در کودکی شاهد قهر والدین یا فضای پرتنش بوده‌اند، ممکن است در بزرگسالی همین الگو را تکرار کنند و آموخته باشند سکوت بهترین راه مقابله است.

4. ناتوانی در گفت‌وگو: برخی افراد بر این باورند که صحبت‌کردن فایده ندارد؛ بنابراین به جای بیان صریح مسئله، با قهر کردن از گفت‌وگوی سازنده شانه خالی می‌کنند.

قهر چه پیامدهایی دارد؟

• ازبین‌رفتن اعتماد و صمیمیت: وقتی قهر بارها تکرار شود، حس امنیت و اعتماد در رابطه کاهش می‌یابد. طرف مقابل دائم در هراس است که آیا دوباره سکوتی سرد او را دربرمی‌گیرد.

• ایجاد سوءتفاهم‌های بیشتر: گاهی گمان می‌کنیم قهر، راه “تمام کردن بحث” است، اما در حقیقت این کار، مشکلات را در دلمان تلنبار می‌کند و سوءتفاهم‌های قدیمی را سخت‌تر و عمیق‌تر می‌سازد.

• تشدید خشم و رنجش: توقف گفت‌وگو یعنی نادیده گرفتن احساسات. این امر در طولانی‌مدت منجر به دلسردی و آثار منفی بر سلامت روان افراد می‌شود.

• خطر شکل‌گیری الگوی رفتاری ناسالم: کودکان یا نزدیکان در معرض این الگو قرار می‌گیرند و یاد می‌گیرند برای رسیدن به خواسته‌هایشان، راه سکوت یا دوری را انتخاب کنند.

قهر طولانی نشانه چیست ؟

قهر طولانی می‌تواند ناشی از رفتارهای شخصیتی پیچیده، از جمله نیاز به کنترل، ترس از رها شدن یا مشکلات روان‌شناختی عمیق‌تر باشد. گاهی هم افرادی که به اختلالات شخصیتی مثل مرزی، خودشیفته یا نمایشی دچار هستند، ممکن است برای دستکاری عاطفی، مکرراً از سکوت استفاده کنند. اگر این رفتار به روال معمول رابطه بدل شود، می‌تواند “سوءاستفاده عاطفی” به حساب آید؛ چرا که طرف مقابل را در فشار و نگرانی دائم نگه می‌دارد تا مطیع خواسته‌های فرد قهر کننده شود.

قهر والدین با فرزند

متاسفانه گاهی والدین برای تنبیه فرزند یا نمایش خشم، با او قهر می‌کنند. این کار احساس رهاشدگی، بی‌ارزش‌بودن و ناامنی را در کودک تقویت می‌کند. فرزندان برای رشد سالم روانی به صحبت، محبت و تعامل با والدین نیاز دارند. وقتی والدین قهر کردن را تکرار می‌کنند، کودک می‌آموزد نادیده‌گرفتن و سکوت هم راهی برای نشان دادن غضب یا تهدید دیگران است. این الگوی سمی می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و رابطه او را با خودش و دیگران تحت تأثیر منفی قرار دهد.

قهر در زندگی مشترک

برخی زوج‌ها برای رهایی از تنش و جلوگیری از دعوای بیشتر، قهر را انتخاب می‌کنند؛ اما اگر این رفتار شکل مکرر بگیرد و هر بار به‌جای گفت‌وگو، سکوت و دوری حاکم شود، رابطه به مرور دچار لطمه جدی می‌شود. از یک طرف، زوجی که قهر می‌کند، ممکن است در ظاهر “قدرت” بیشتری داشته باشد، ولی در واقعیت، این روش دامن‌زدن به سوء تفاهم و افزایش دلخوری‌هاست. در این میان، نقش همسر یا نامزدی که بارها با چنین وضعیتی روبه‌رو می‌شود، بسیار سخت خواهد بود و در نهایت راهکار حرفه‌ای (مانند مشارکت در جلسات مشاوره) به سیری منطقی‌تر برای رفع اختلاف تبدیل می‌شود.

راهکارهایی برای مدیریت و بهبود رفتار قهر

 

1. گفت‌وگوی آرام و صریح: اگر طرف مقابل بار اول است که قهر کرده، با رویکردی آرام و همدلانه سراغش بروید و نشان دهید که متوجه رفتار او شده‌اید و تمایل دارید پیرامون مسئله گفت‌وگو کنید.

2. بیان احساسات: به‌جای اتهام‌زدن، بیان کنید سکوت او به شما چه احساسی می‌دهد (مثلاً تنهایی، سردرگمی، ناامیدی). این کار به طرف مقابل کمک می‌کند بفهمد که بی‌اعتنایی او چه اثرات مخربی دارد.

3. تعیین مرزها و خط قرمزها: اگر متوجه هستید که فضای قهر مکرر شکل گرفته، مشخص کنید که این رفتار شما را آزرده و از او بخواهید کمک بگیرد یا با مشارکت هر دو نفر، راه‌حل جایگزین اتخاذ شود.

4. اجتناب از واکنش‌های هیجانی: عصبانیت، التماس یا عذرخواهی سریع بدون بررسی مسئله اصلی، صرفاً چرخه قهر را تقویت می‌کند. صبور باشید و به خودتان فرصت بدهید در زمان مناسب گفت‌وگو کنید.

5. استفاده از مشاوره تخصصی: اگر قهر کردن تبدیل به رفتاری تکراری و تخریبگر شده و هیچ روشی موثر به نظر نمی‌رسد، کمک حرفه‌ای از روان‌شناس یا مشاور انتخاب معقولی خواهد بود. مشاوره در حوزه خانواده و ازدواج می‌تواند ریشه‌ی این سکوت‌های طولانی را آشکار و الگوهای سالم‌تری برای مدیریت تعارض ارائه کند.

جمع‌بندی

قهر کردن ممکن است گاهی برای گرفتن فاصله کوتاه و جلوگیری از تنش بیشتر کمک‌کننده به نظر برسد، اما تداوم و تکرار آن لطمه‌های جدی بر روح و روان افراد و ثبات رابطه وارد می‌کند. اگر در خانواده‌ای بزرگ شده‌اید که قهر ابزار متداولی برای تنبیه یا کنترل بوده، یا خودتان این الگو را در روابطتان دنبال می‌کنید، به خاطر داشته باشید سخن‌گفتن از مسئله، شفاف‌سازی انتظارات، و تعیین مرزهای رفتاری سالم‌تر از هر راه دیگری خواهد بود. در نهایت، فراموش نکنید که هرچه سریع‌تر این چرخه ناسالم را بشکنید، شانس بیشتری برای داشتن ارتباطی پایدار و محترمانه خواهید داشت.